15 กรกฎาคม 2562 พญ. ผุสดี โรจน์พลากร
ตับเป็นอวัยวะขนาดใหญ่ที่สุดของร่างกาย หน้าที่หลักของตับคือการกรองเลือดที่มาจากทางเดินอาหารก่อนส่งผ่านไปยังส่วนอื่น ๆ ของร่างกาย นอกจากนี้ตับยังช่วยล้างพิษสารเคมีและดูดซึมยา รวมถึงสร้างเกลือน้ำดี (bile salt) และน้ำดีเพื่อทำหน้าที่ละลายไขมัน ช่วยสร้างโปรตีน วิตามิน และสร้างสารที่ทำให้เลือดแข็งตัว
ตับเป็นอวัยวะที่สามารถฟื้นฟูตัวเองได้ หากเกิดความผิดปกติเพียงเล็กน้อย แต่หากปล่อยให้ตับต้องเผชิญกับพฤติกรรมทำร้ายสุขภาพตับอยู่ทุกวัน อาจเกิดอันตรายต่อตับ จนกระทั่งส่งผลให้เกิดตับแข็ง เสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งตับในที่สุด
อาหารและพฤติกรรมที่เป็นอันตรายต่อตับ
1. ยา อาหารเสริม และสมุนไพร
แม้ว่าฉลากจะระบุว่า “ธรรมชาติ” แต่สมุนไพรบางชนิดก็อาจส่งผลถึงการทำงานของตับได้ ทั้งนี้ยังรวมถึงการรับประทานอาหารเสริมหรือยาที่มากเกินความจำเป็น จนตับต้องทำงานหนักตลอดเวลา อาจส่งผลให้ตับอักเสบได้ ดังนั้นก่อนรับประทานยา อาหารเสริม หรือสมุนไพร จึงควรปรึกษาแพทย์ให้แน่ใจว่าปลอดภัยและส่งผลดีต่อสุขภาพตับ
2. สารเคมีและสารพิษ
ยาฆ่าแมลง สารเคมี และสารพิษบางชนิดหากเข้าสู่ร่างกายอาจเป็นสาเหตุของตับอักเสบได้ เช่น สารกำจัดศัตรูพืชพาราคว็อต และสารหนู ที่อาจปนเปื้อนมาในผักผลไม้ รวมถึงน้ำยาทำความสะอาดต่างๆ ทางที่ดีควรหลีกเลี่ยงรับประทานผักผลไม้ปนเปื้อนยาฆ่าแมลง รวมถึงการล้างทำความสะอาดที่ถูกวิธี และเลือกน้ำยาทำความสะอาดที่ปราศจากสารเคมีที่เป็นอันตรายต่อร่างกาย
3. ไขมันส่วนเกิน
หากร่างกายมีไขมันส่วนเกินมากเกินไป อาจเกิดการสะสมที่ตับจนนำไปสู่โรค ไขมันพอกตับ ส่งผลให้ตับอักเสบเรื้อรัง จนนำไปสู่ภาวะตับแข็ง โดยเฉพาะในผู้ที่มีน้ำหนักเกิน เป็นโรคอ้วน หรือเป็นเบาหวาน ควรหันมาใส่ใจฟื้นฟูสุขภาพตับด้วยการหลีกเลี่ยงอาหารไขมันสูง รวมถึงอาหารที่มีไขมันทรานส์ เช่น ขนมกรุบกรอบและขนมอบ ออกกำลังกายสม่ำเสมอเพื่อควบคุมน้ำหนัก
4. แอลกอฮอล์และน้ำอัดลม
เป็นที่ทราบกันว่าการดื่มแอลกอฮอล์ปริมาณมากเกินไปไม่ดีต่อสุขภาพตับ แต่ “มากเกินไป” คือแค่ไหน มาตรฐานการดื่มจึงกำหนดให้ ในผู้หญิง ปริมาณการดื่มแอลกอฮอล์ต่อวันคือ ไวน์ 5 ออนซ์ (มากกว่าครึ่งแก้วเล็กน้อย ) เบียร์ 12 ออนซ์ หรือเหล้า 1.5 ออนซ์ ส่วนคุณผู้ชายสามารถดื่มได้เป็น 2 เท่าต่อวัน
สำหรับน้ำอัดลม แม้การศึกษาไม่ได้พิสูจน์ว่าน้ำอัดลมเป็นสาเหตุสำคัญของตับอักเสบ แต่ก็พบว่าผู้ที่ดื่มน้ำอัดลมเป็นจำนวนมากมีแนวโน้มที่จะมีภาวะไขมันพอกตับมากขึ้น ดังนั้นหากสามารถลดปริมาณการดื่มน้ำอัดลมลงได้ อาจทำให้สุขภาพตับดีขึ้น
5. น้ำตาล
แน่นอนว่าน้ำตาลมากเกินไปย่อมไม่ดีสำหรับฟันและน้ำหนักตัว บางการศึกษายังแสดงให้เห็นว่าน้ำตาลอาจเป็นอันตรายต่อตับเช่นเดียวกับแอลกอฮอล์ การมีระดับน้ำตาลที่สูงทำให้เกิดการสะสมไขมันในตับจนกลายเป็นโรคไขมันพอกตับ แม้ในผู้ที่ไม่อ้วนก็ตาม
6. เลือดและการมีเพศสัมพันธ์
การใช้เข็มซ้ำ ไม่ว่าในกรณีใด อาจส่งผลให้เกิดการติดต่อของโรคไวรัสตับอักเสบบี และ ไวรัสตับอักเสบซี ทั้งนี้ยังรวมถึงการมีเพศสัมพันธ์กับผู้ที่มีเชื้อไวรัสตับอักเสบบี และไวรัสตับอักเสบซี และการใช้แปรงสีฟัน กรรไกรตัดเล็บ หรือมีดโกนร่วมกับผู้อื่น หากมีการติดเชื้อแล้วอาจทำให้ป่วยเป็นตับอักเสบเรื้อรัง ตับแข็ง มะเร็งตับได้ในที่สุด
การดูแล สุขภาพตับ นอกจากการหลีกเลี่ยงพฤติกรรมทำร้ายสุขภาพตับที่กล่าวมาแล้ว การตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อหาภาวะตับอักเสบ ไขมันพอกตับ พังผืดในตับ ก็มีความสำคัญ หากเราสามารถตรวจพบในเบื้องต้นสามารถรักษาได้ ดีกว่าปล่อยทิ้งไว้จนกลายเป็นมะเร็งตับ ทั้งนี้การฉีดวัคซีนป้องกันตับอักเสบตามคำแนะนำของแพทย์ จะช่วยให้ห่างไกลจากโรคตับได้
ขอบคุณข้อมูลจาก https://www.samitivejhospitals.com/