ต่อมลูกหมาก เป็นอวัยวะของเพศชายที่มักมีปัญหาเมื่ออายุสูงขึ้น โดยเฉพาะวัย 50 ปีจนถึงหลังเกษียณจะมีความเสี่ยงมากกว่าวัยอื่น ๆ โดยคุณผู้ชายมักมีอาการเริ่มแรกให้เป็นสัญญาณเตือนภัยก่อนไปตรวจที่โรงพยาบาล
ผศ.นพ.เปรมสันติ์ สังฆ์คุ้ม คลินิกต่อมลูกหมากและสุขภาพเพศชาย สาขาศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะ ภาควิชาศัลยศาสตร์คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล อธิบายว่า ต่อมลูกหมากสามารถเกิดความผิดปกติได้หลายอย่าง ทั้งต่อมลูกหมากโต และมะเร็งต่อมลูกหมาก แต่ด้วยอาการเริ่มต้นที่คล้ายกัน และทั้งสองโรคนี้มักพบในชายสูงวัยเช่นเดียวกัน ทำให้หลายคนสงสัยว่าอาการปัสสาวะลำบากที่ตนเองมีอาการอยู่นั้นเกิดจากโรคต่อมลูกหมากโต หรือมะเร็งต่อมลูกหมากกันแน่ ทั้งแพทย์และคนไข้เองก็ต้องการการวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากให้ได้ตั้งแต่ระยะแรก ๆ ซึ่งแน่นอนว่าจะให้ผลการรักษาที่ดีกว่ามะเร็งที่มีการแพร่กระจายแล้ว
5 สัญญาณอันตราย “มะเร็งต่อมลูกหมาก”
อาการเริ่มต้นของต่อมลูกหมาก และมะเร็งต่อมลูกหมากค่อนข้างคล้ายกัน คือ
- ปัสสาวะบ่อยแบบกะปริบกะปรอย เพราะต่อมลูกหมากมีขนาดโตขึ้น จนเบียดต่อปัสสาวะ
- กลั้นปัสสาวะไม่ค่อยอยู่
- ปัสสาวะไม่พุ่งอย่างเคย
- ต้องออกแรงเบ่งปัสสาวะมากขึ้นกว่าปกติ
- อาจมีอาการหนักจนต้องใส่สายสวนปัสสาวะที่โรงพยาบาล
บางคนที่มีอาการรุนแรงอาจทำให้เกิดการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ เป็นต้น
ทั้งนีี้ทั้งนั้น สำหรับมะเร็งต่อมลูกหมากแล้ว การตรวจวินิจฉัยโดยแพทย์ จะสามารถระบุได้ละเอียดมากกว่าว่าเป็นต่อมลูกหมากโต หรือมะเร็งต่อมลูกหมากกันแน่
การวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมาก
การวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากระยะเริ่มต้นโดยดูจากอาการเพียงอย่างเดียวนั้นทำได้ค่อนข้างยาก เพราะอาการมักคล้าย ๆ กัน หรือไม่จำเพาะเจาะจงต่อมะเร็งต่อมลูกหมาก ดังนั้นแพทย์จะทำการตรวจร่างกายโดยการตรวจทางทวารหนักร่วมกับการตรวจเลือดหาค่า PSA ร่วมด้วย
การตรวจร่างกายทางทวารหนักถ้าตรวจพบจุดที่มีความแข็งผิดปกติบนผิวต่อมลูกหมาก จะทำให้สงสัยมากขึ้นว่าอาจมีมะเร็งต่อมลูกหมากซ่อนอยู่ แต่การตรวจทางทวารหนักที่พบต่อมลูกหมากโตเพียงอย่างเดียวไม่สามารถยืนยันได้ว่าไม่มีมะเร็งต่อมลูกหมาก เพราะอาจมีจุดที่เป็นมะเร็งซ่อนอยู่ในตำแหน่งอื่นของต่อมลูกหมากที่คลำไม่พบ ดังนั้นแพทย์จะทำการตรวจเลือดหาค่า PSA เพิ่มเติมเพื่อช่วยในการคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมาก
ในกรณีที่ค่า PSA สูงกว่าปกติจะทำให้สงสัยมะเร็งต่อมลูกหมากมากขึ้น แต่มีบางภาวะที่ทำให้ค่าPSA ขึ้นสูงกว่าปกติโดยที่ไม่ได้มีมะเร็งต่อมลูกหมากได้ ตัวอย่างเช่น ต่อมลูกหมากอักเสบ การใส่สายสวนปัสสาวะ เป็นต้น ดังนั้นการที่ค่า PSA สูงก็ไม่ได้แปลว่าจะเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากเสมอไป
เมื่อตรวจพบจุดที่ผิดปกติจากการตรวจทางทวารหนัก หรือค่า PSA สูงโดยที่ไม่พบสาเหตุอื่น ๆ แพทย์จะแนะนำให้ทำการตรวจชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากเป็นขั้นตอนต่อไป การตรวจชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากนี้จะทำการตรวจโดยใช้เข็มเจาะผ่านการตรวจอัลตราซาวด์ทางทวารหนัก เพื่อให้ได้ชิ้นเนื้อมาตรวจทางพยาธิวิทยา ซึ่งถ้าพบเซลล์ที่ผิดปกติก็จะสามารถให้การวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากได้ นอกจากการตรวจวิธีนี้แล้วยังอาจสามารถตรวจด้วยเครื่องสร้างภาพด้วยสนามแม่เหล็กไฟฟ้า หรือที่หลายคนคุ้นเคยในชื่อ MRI ที่ต่อมลูกหมากก่อนการตรวจชิ้นเนื้อแบบปกติทั่วไปได้
ประโยชน์ที่จะได้รับคือ ทำให้ได้ข้อมูลมากขึ้นว่ามีจุดผิดปกติที่สงสัยมะเร็งต่อมลูกหมากหรือไม่ ถ้ามีสามารถบอกได้ว่าอยู่ที่ตำแหน่งใดของต่อมลูกหมาก และยังสามารถนำภาพที่ได้จากการตรวจ MRI ไปช่วยในการตรวจชิ้นเนื้อได้อีกด้วย ซึ่งการตรวจวิธีนี้มีข้อเสียอยู่บ้าง เช่น ไม่เหมาะในผู้ป่วยที่ไม่สามารถทำMRI ได้ ผู้ป่วยที่กลัวที่แคบ และอาจทำให้เสียเวลาและค่าใช้จ่ายในการตรวจมากขึ้น เป็นต้น